orta

1. is. Bir şeyin kənarlarından, uclarından az-çox bərabər dərəcədə aralı olan yer; bir şeyin mərkəzi. Kəndin ortası. – Otağın ortasında bir soba vardı. S. H.. Dördkünc həyətin ortasında dördkünc bir bağça, bağçanın ortasında yenə dördkünc bir hovuz vardı. Ə. Ə.. // Çay, yol və s. -nin hər iki tərəfindən az-çox bərabər məsafədə olan yer. Çayın ortasına gedəndə su <Eyvaz kişini> süpürlədi. Ə. Vəl.. Vəkil yolun ortasında qanqal kolu kimi tənha görünürdü. M. C..

2. sif. Ortada olan, bir şeyin kənarlarından, uclarından eyni məsafədə aralı olan; iki nöqtə (xətt, şey və s.) arasında olan. Evin orta pəncərəsi. Orta otaq. – Danalar yenə əvvəlki kimi orta payanı söküb yeyirdilər. M. Hüs..

3. is. Bir şeyin başlanğıcından, ya sonundan eyni dərəcədə uzaq olan vaxt, zaman. Yayın ortası. Ayın ortası. Günün ortasında. – İyul ayının ortası idi. N. N..

4. sif. Böyüklə kiçik, yüksəklə alçaq, ağırla yüngül və s. arasında olan. Orta və ağır tank. Orta və xırda burjuaziya. // sif. Təcrübəsi az olan; miyanə, babat. Orta dərzi. – <Rüstəm:> Mən bir şeyi başa düşmürəm, ortaların (is.) ayağı ilə yerimək irəli getməkdir? M. İ..

5. sif. Bir neçə kəmiyyətin onların sayına bölünməsindən alınan; adi, nəzərdə tutulan hadisə və s. üçün tipik olan. Orta illik temperatur. Orta əmək haqqı. Orta sürət. // sif. Keyfiyyətcə nə yaxşı, nə də pis olan; babat, miyanə. Orta keyfiyyətli mal.

6. is. Tələbələrin biliyinə verilən «pis» qiymətlə «yaxşı» qiymət arasındakı qiymət, kafi – «3». Tarixdən «orta» almaq. «Orta» (sif.) qiymət.

7. sif. Üçdən ikincisi. Orta qardaş (bacı).

8. is. İki şey arasında olan boş yer; boşluq, ara, aralıq. Ülkər də seyr edib öz anasını; Ortada quş kimi qol-qanad açır. S. V.. Çobanlar və yeniyetmələr alaçığın yanlarına çəkilərək yeməyi yığışdırıb ortanı açdılar, oynamağa başladılar. M. İ..

◊ Orta barmaq – şəhadət barmağı ilə adsız barmaq arasındakı barmaq. Orta əsrlər –V-XV əsrləri əhatə edən dövr. Orta əsr ədəbiyyatı. Orta əsrlərə aid memarlıq abidələri. Orta hesabla – təxminən, təxmini. Sortluq toxum məntəqələrində hər hektardan orta hesabla 170 sentner kartof məhsulu götürürlər. Orta məktəb – ali məktəbə daxil olmaq, yaxud ümumi və ya orta ixtisaslı mütəxəssis kimi işləmək üçün kifayət edən ümumi təhsil verən məktəb. Orta musiqi məktəbi. – Gülşad orta məktəbin son sinfində oxuyan vaxt müharibənin ağır ili idi. Ə. Vəl.. Orta təhsil – orta məktəbdə alınan təhsil. Orta təhsil haqqında kamal attestatı. – <Şükür> orta təhsilini bitirmiş, ali məktəbə girmək istəməmişdi. S. H.. Orta yaş (sini) – nə cavan, nə qoca; cavanlıqla qocalıq arasındakı yaş. Mirzağa qısaboylu, şişmanqarınlı, cücəgözlü, yekəburunlu və qalındodaqlı, orta sinlərdə bir adam idi. H. N.. Ortada qalmaq – bax arada qalmaq 1-ci mənada («ara»da). Ortada yeyib qıraqda (kənarda) gəzmək – 1) bir işi görmədiyi halda başqalarının əməyinin səmərəsindən faydalanmaq; 2) boş-boş gəzmək, veyllənmək, avaralanmaq. Banıçiçəkdə gözü olanlardan biri də . . ortada yeyib qıraqda gəzən ağ bir bəy oğlu idi. M. Rz.. Ortadan çıxarmaq – bax aradan çıxarmaq («ara»da). Bayram aşağı əyildi, yerə sərilmiş fəhlələrdən birini qucağına alıb ortadan çıxartdı. M. Hüs.. Ortadan çıxmaq – bax aradan çıxmaq («ara»da). Ortadan qaldırmaq (götürmək) – bax aradan qaldırmaq (götürmək) («ara»da). Ortaya almaq – bax araya almaq («ara»da). Ortaya atmaq – bax araya atmaq («ara»- da). Güləsərin əlacı olsa, onu <atasını> heç yana buraxmazdı. Özü qolunu çırmayıb ortaya atılardı. İ. Ş.. Ortaya çıxmaq – bax meydana çıxmaq («meydan»da). Bir çox çətinliklər ortaya çıxdı. – <Döyüş meydanında> qorxmaz, fərasətli adamlar tez ortaya çıxır. S. Vəliyev. Ortaya düşmək – 1) bir iş görməyə təşəbbüs etmək; 2) bax araya düşmək («ara»da). Ortaya gəlmək – bax araya gəlmək («ara»da). Siniyə çəkilən xingal buğlana-buğlana ortaya gələndə Tahir . . oturdu. M. Hüs.. Ortaya qoymaq – bax araya qoymaq («ara»da). Uşaqlar çarpayılarından düşdülər. Əllərinə keçən kitabları vərəqlədilər. Kim nədən şübhələndisə gətirib ortaya qoydu. İ. Ş.. Ortaya söz salmaq – bax araya söz salmaq («ara»da).